Baş Ağrıları ( Migren )

Baş ağrıları genelde tüm insanların hayatının bir bölümünde karşılaştığı bir şikayet olup bazen gelip geçici bazen de ciddi hayat kalitesini düşürecek kadar ağır ve uzun süreli olabilir. Şiddetli ve artan seyir izleyenler dikkatle incelemeli başka hastalıkların ( tümör vb.) habercisi olabileceğinden mutlak bir uzman hekime başvurulmalıdır.
Baş ağrıları: primer (birincil), sekonder (ikincil) sınıflandırılabilir.


 Primer başağrıları;
a- Gerilim tipi,
b- Migren (vasküler kökenli),
c- Küme tipi,
d- Servikojenik (boyun kaynaklı),
E- Günlük süreğen baş ağrısı    gibi başlıca tiplerde olur.

Sekonder baş ağrıları;
Altında bir hastalığın yattığı ve bu hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkan ağrılardır. Baş ağrısı eğer bir aydan kısa ise akut baş ağrısı, daha uzun ise kronik baş ağrısı olarak nitelendirilir.

Genel Teşhis:
Teşhisin en önemli aşaması; ağrıların başlama yaşı, bilinen nedeni, şiddeti, artıran veya azaltan faktörler vb. verileri kapsayan, hasta hikayesinin alındığı fizik muayenedir.

a- Gerilim tipi baş ağrısı;
Kadınlarda biraz daha sık rastlanan, 20 li yaşlarda başlayan ve en yaygın (%25-30 her insanda) görülen baş ağrısıdır. Günün herhangi bir saatinde ortaya çıkabilir. Daha çok aralıklı (epizodik) veya sürekli (kronik) olmak üzere iki türlü seyreder.

Belirtiler:
Aşağıdaki özelliklere uyan en az 10 ağrı atağının olması gerekir:
Basınç, sıkışma, ağırlık şeklinde, künt özellikte ağrı olması,
Günlük aktiviteyi durdurmayacak şekilde hafif veya orta şiddette olması,
İki taraflı yaygın olması,
Fiziksel aktiviteler sırasında kötüleşmemesi,
Ağrı sırasında bulantı, kusmanın olmaması,
Ses veya ışıktan rahatsızlık duyulmaması,
Baş ağrısı ataklarının 30 dakika ile 7 gün arasında sürmesi.
Ağrı boyundan veya alın bölgesinden başlayarak tüm başa yayılır. Aralıklı olan tip 10 kat daha fazla görülür ve genelde günlük hayatı etkilemez. Sürekli (kronik) gerilim tipi baş ağrısından bahsedebilmek için, ağrının en az 6 aydır devam ediyor olması ve/veya bir ayda 15 günden, bir yılda ise 180 günden daha fazla baş ağrısı çekiliyor olması gerekmektedir.

Nedeni:
Bu başağrısı türünün altında yatan sebepler kesin olarak ortaya konmamakla beraber,
Duruş ve pozisyon alışkanlıklarına bağlı olarak kaslardaki gerginlik ve kasılma sonucu olabileceği gibi,
Çevresel faktörlerin değişmesi,
Aşırı sorumluluk yüklenme,
Düş kırıklıkları,
Ailesel ve ekonomik sorunlar  gibi insan yaşamındaki önemli değişiklikler sonucu ortaya çıkan anksiyete ve depresyonun tetikleyici olduğu bilinmektedir.
Ağrının şekli ve şiddeti nedeniyle genelde kişiler kendilerine migren tanısı koyarlar. Oysa gerilim tipi baş ağrıları gerek mekanizması gerekse tedavi yöntemi açısından migrenden çok farklıdır.

Gerilim tipi baş ağrısı migrenin aksine genellikle tek bir bölgede oluşmaz. Daha yaygın bir seyir gösterir. Saatler boyunca sürer, genellikle basınç-sıkışma-ağırlık tarzında olup seyrek olarak zonklayıcı tarzdadır, genellikle fiziksel aktiviteden etkilenmez ve günlük aktiviteyi engellemez. Migrende ağrı öncesinde görülebilen ışık ve sesten rahatsız olma gerilim tipi baş ağrısında çoklukla yoktur. Ayrıca migrende olduğu gibi hızlı bir başlangıç göstermez, hastaların çoğu ne zaman başladığının farkında olmayabilirler, ağrı yavaş yavaş yaygınlaştığında hissedilir hale gelir. Migrenli hastalar sessizlik ve dış etkenlerden uzaklaşma eğiliminde olurlar ancak gerilim tipi baş ağrısı çekenlerde tam tersi durumlar gözlenir. Bu da aslında ağrının kaynağı olan gerilimden kurtulmayı ve rahatlamayı getirir.

Gerilim tipi baş ağrılarında uyku genellikle etkilenmez ve kişiler rahat uyuyabilirler. Bu durum rahatlatıcı olsa da uyku sonrasında başlayan ağrı günlerce sürebilmektedir. Devam eden ağrı genellikle aynı şiddette olur.

b- Migren;
Migren, tek taraflı bir ağrıdır. Başın tüm bölgesinde hissedilmekten çok sadece bir bölgesinde hissedilir. Zonklayıcı tipte bir ağrı şeklinde oluşur ve hafiften başlayarak şiddeti artar. Tekrarlayıcı özelliği ve şiddeti nedeniyle işgücün kaybına yol açan bu baş ağrısı ülkemizde 100 kişiden yaklaşık 16sında görülmektedir. Erkeklerden çok kadınlarda rastlanan bu rahatsızlık, daha çok 10-20 yaş arasında görülmeye başlar.
Aura´sız Migren (Basit Migren): Beyinde yaygın veya tek taraflı zonklayıcı baş rahatsızlığı ile karakterize, aralıklı bir sendromdur. Bulantı, kusma, fotofobi (ışıktan rahatsız olma), sonofobi (gürültüden rahatsız olma) ve/veya iştahsızlık, baş ağrısına eşlik edebilir.

Aura´lı Migren (Klasik Migren): Sıklıkla görme yarı alanı içinde geometrik biçimde olan renklerin, canlı görsel ışık dizileri şeklinde aura ile ortaya çıkmasıdır. Zonklayıcı baş ağrısı genellikle görsel bulguların karşı tarafındadır ve hastada bulantı, kusma, fotofobi, sonofobi ve iştahsızlık olabilir. Aura´lı migren görme alanı bozuklukları ve hemisensoriyel kayıp gibi geçici nörolojik bozukluklarla birlikte olur.

Migren ataklarını 4 döneme bölebiliriz:
1.Haber Verici Semptomlar Dönemi:
Baş ağrısı başlamadan birkaç saat ya da gün önce görülen ve yavaş gelişen semptomlar oluşur. Bunlar;
aşırı duyarlılık,
depresif hissetme,
konuşurken takılma,
dikkat azalması,
iştah değişiklikleri,
esneme/aşırı uyku isteği,
bazı yiyeceklere aşırı ilgi,
gibi ortaya çıkabilir. Bu belirtiler kesinlikle başağrısına veya migrene işaret etmese de migren hastalarının %50sinde görülür.

2.Ağrıdan Hemen Önceki Dönem:
Tüm hastalarda olmasa bile ağrıdan hemen önce beyin fonksiyonlarının bazılarında bozulmalar görülebilmektedir. Bu bozulma genelde görme duyusunu etkilemekte ve
parlak ışıklar,
zig zaglı görme,
gibi tanımlamalara neden olmaktadır. Bu bozukluk 1 saat içinde düzelmekte, çok nadir olarak kalıcı hasarlara neden olmaktadır.

3.Başağrısı Dönemi:
Hastalar için en rahatsız edici dönem bu dönemdir. Genellikle tek taraflı (%60) ve zonklayıcı ağrı başlar ve gittikçe şiddetlenir. Ayrıca ağrının şiddetine göre hastalarda bulantı, kusma gibi şikayetler de görülebilir. Ağrı hareket, gürültü gibi dış etkenlerle artabilir. Işığa ve sese karşı aşırı duyarlılık başlar. Bu dönem saatlerce devam eder ve birkaç gün içinde hafifleyerek geçer. Hasta başağrısı dönemi sonunda yorgun ve bitkin düşer, günlük işleri genellikle aksar.

4.İyileşme Dönemi:
Ağrı sonrasında genellikle uyku isteğinin arttığı görülür. Ayrıca ağrı kusma, yemek yeme gibi belirtilerle de son bulabilir.

Migreni Başlatan Etkenler:
Bazı faktörler migren atağını tetikleyici veya hızlandırıcı olabilmektedir. Bunlardan en sık görülen etkenler;
açlık,
bazı yiyecekler ve içecekler,
alkol (özellikle kırmızı şarap),
ışık,
gürültü,
hava kirliliği,
yorgunluk
stres,
aşırı uyku,
uçak yolculuğu,
sigara ve diğer tütün içeren maddeler olarak tanımlanabilir.

Migrenle Başa Çıkmanın Yolları:
o Migren atağı başladığında fonksiyonsuz kalıncaya kadar günlük işlere devam etmek yerine bir an önce istirahat ortamı sağlanmalıdır.
o Migren hastası olan kişiler bu konuda çevrelerindeki kişilere mümkün olduğunca bilgi vermelidir.
o Migren atağını tetikleyen faktörleri bulmak için ağrı öncesinde durumun not alınmasında ve uzman hekimle paylaşılmasında yarar vardır. Böylece en uygun kişiye özgü tedaviye ulaşılabilir.
o Migreni tetikleyen etkenlerden mümkün olduğunca uzak kalmak gerekmektedir. Örneğin sigara içilen bir ortamda bulunmak hastayı rahatsız edebilir.
o Stresten mümkün olduğunca uzak kalmak gerekmektedir.
o Düzenli yemek yemek (günde 5-6 küçük öğün gibi) kan şekerinin düşmesini engelleyeceği için faydalı olacaktır.
o Düzenli uyumak ve gün içinde uyumamak faydalıdır.
o Migren bilgisayar kullanımı ile ilgili ise;
o Büyük ekranda çalışmak,
o Ekran filtresi kullanmak,
o Sık sık hareket etmek ve düzgün şekilde oturmak işe yarayacaktır.
o Ayrıca ataktan önce veya atak sırasında aşağıdaki alternatifler denenbilir:
o Soğuk hava veya duş,
o Egzersiz,
o Boyun arkasına sıcak kompres,
o Saf oksijen,
o Baş ve boyun masajı,
o Duş: Bir kaç dakika sıcak sonra soğuk sonra tekrar sıcak duş.
o Ayakları sıcak suya sokma,
o Kusma
o Başa buz kompresi,
o Başın bir tarafına sıcak, diğer tarafına soğuk buz kompresi yapmak.

MİGRENİN TIBBİ TEDAVİSİ:
Önleyici tedavi: Atakların ortaya çıkmaması için belirli bir süre (sıklıkla 6 ay) günlük düzenli ilaç kullanılarak yapılır. Amaç, atakların sıklık ve şiddetini azaltmaktır. Çok az sayıdaki migrenli hastalara uygulanır.
Atak tedavisi: Atak sırasında atağı durdurmaya yönelik olarak tüm migren hastalarına uygulanması gerekli olan tedavidir. Migrene özel veya migrene özel olmayan ilaçlar tek başlarına veya birlikte kullanılabilirler.

Bunlar;
Basit analjezikler
NSAİ ilaçlar
Ergotamin tartarate preparatları
Triptanlar olarak sayılabilir.